صاحب ابن عباد؛ اندیشمندی سیاستمدار

 - شخصیت هایی در اصفهان ظهور می کنند که از چند جهت در تاریخ اصفهان اثرگذار بودند. در گسترش فرهنگ اسلام به مفهوم عام که ما شخصیت های متعددی را به خصوص از قرن سوم به بعد داریم که در اصفهان ظهور می کنند و ویژگی دوم برخی از این شخصیت ها جهت دهی اصفهان به سمت محبت اهل بیت است. اینجا محبت اهل بیت اعم از شیعه است. یعنی اصفهان را به سمت اهل بیت و محبت اهل بیت جهت می دهند.

گرچه ممکن است از جهت مذهبی خود این شخصیت ها شیعه نباشند مثل راغب اصفهانی یا ابونعیم اصفهانی که در جهت دهی اصفهان به طرف محبت اهل بیت و تعمیق معارف اهل بیت در جامعه نقش دارد. دسته سوم از رجال اصفهان کسانی هستند که اصفهان را به طرف تشیع و مذهب تشیع سوق می دهند. یکی از این شخصیت ها در قرن چهارم که جز این دسته است صاحب بن عباد است که صاحب ضمن اینکه جزء آن دو دسته هم به نوعی محسوب می شود یعنی هم در گسترش فرهنگ اسلامی در اصفهان تأثیرگذار بوده و هم در جهت گسترش محبت اهل بیت و علاوه بر این در بعد سوم تشیع و مذهب تشیع را در اصفهان جهت دهی می کند.

- ایشان یک فرد جامع الاطراف است یعنی از ویژگی هایی که صاحب بن عباد دارد، که شاید کمتر شخصیت های دیگر دارند، هم در دنیای سیاست نقش به سزایی دارد و به عنوان وزیر در آل بویه مطرح می شود و تأثیرگذار است و هم شخصیتی است ادیب و تبحر خاصی در ادبیات عرب دارد که مطمئناً گسترش ادبیات عرب در قرن چهارم در اصفهان یکی از پایه هایش صاحب بن عباد بوده است.

و بُعد سوم اینکه شخصیت متکلم بوده است وصرفاً ادیب نبوده و در بحث کلام هم ایشان به عنوان یکی از رجال مطرح قرن چهارم است که شاید در تعمیق بخشیدن بحث مربوط به کلام شیعه در قرن چهارم به خصوص اصفهان، صاحب بن عباد مطمئناً تاثیرگذار بوده است.

صاحب بن عباد به واسطۀ  سرودن اشعار به زبان عربی فصیح یکی از چهره های ادیب عربی در قرن چهارم نیز محسوب می شود. در آن مقطع هنوز زبان فارسی به عنوان زبان علمی مطرح نبوده شاید سوال باشد که چرا ایشان متون و اشعار خود را به زبان عربی می نوشتند؟ چون زبان علمی و ادبی آن مقطع، عربی بوده است.